تدابير طب سنتي براي فصل پاييز
تدابير طب سنتي براي فصل پاييز با توجه به اينكه هر فصلي مزاج خاص خود را دارد، حتما بايد سبك زندگي و غذاها نيز متناسب با فصل تغيير كند تا فرد سالم بماند.
مزاج فصل پاييز، سرد و خشك است. در واقع در اين فصل، از حرارت هوا كاسته مي‌شود و رطوبت هم مانند زمستان زياد نيست. كلا در دو زمان از سال تغيير آب و هوا خيلي زياد است: آخر تابستان و اول به پاييز كه هواي گرم، به هواي سرد تبديل مي‌شود و آخر زمستان و اول بهار كه هواي سرد به هواي گرم تبديل مي‌شود. برخي از مشكلات و بيماري‌هاي جسمي و روحي (مانند آلرژي‌ها، برخي از مشكلات روحي و رواني، مشكلات گوارشي، مفصلی، تنفسي و...) نيز در اين زمان ها و به دليل تغيير خصوصيات آب و هوايي و دمايي رخ مي‌دهند.
چه كنيم تا در فصل پاييز سالم بمانيم؟
- توصيه مي‌شود خودتان را در معرض بادهاي پاييزي قرار ندهيد، زيرا همانطور كه باعث ريزش برگ‌هاي درختان مي‌شوند، باعث ريزش سلامتي از انسان نيز مي‌شوند (حدیث معصومین علیهم السلام). از آنجا كه هواي پاييز رو به خنكي مي‌رود و افراد از فصل تابستان عادت به پوشيدن لباسهاي كم دارند، به دنبال قرارگرفتن در معرض بادهاي پاييزي، دچار سرماخوردگي‌ها، سينوزيت‌ها، عفونت‌هاي سيستم تنفسي و... مي‌شوند.
- در فصل پاييز، میانه روز، هوا گرم و اول و آخر روز، هوا خنك است، بنابراين به طرز لباس پوشيدن خود توجه نماييد و لباسهاي گرم همراه خود داشته باشيد.
- با توجه به اينكه فصل پاييز سرد و خشك است، بنابراين بايد از مصرف غذاهايي كه سردي و خشكي زياد دارند (غذاهايي كه خلط سودا را زياد مي‌كنند) پرهيز كرد. اين غذاها عبارتند از: غذاهاي فريز شده، كنسروي، مانده، فست‌فودها، ترشي‌جات، غذاهاي حاوي سركه، عدس، بادمجان، كلم، قارچ، گوجه‌فرنگي، ميوه‌هاي ترش، آب سرد، آب يخ و لبنيات، همچنين برعكس فصل تابستان، بايد تا حدی از غذاهايي استفاده نمود كه رو به گرمي هستند و اصطلاحاً خونسازي مي‌كنند تا سردي هوا را جبران نمايند. اين غذاها عبارتند از: گوشت قرمز، غذاهاي حاوي نمك و ادويه كمي بيشتر، آبگوشت، گوشت‌هاي گوسفندي، گوشت شتر، گوشت‌هاي پرندگان مانند بلدرچين، تخم‌مرغ، حبوبات و نان و غذاهايي كه غذائيت زيادي دارند، موادي كه طعم شيرين دارند، مخصوصاً شيره خرما و انگور، فرني‌ها مانند فرني بادام، شيربرنج، مرباها، ميوه‌هاي شيرين يا ميوه‌هاي خشك شده شيرين مانند كشمش، توت خشك، مويز، انجير. از قديم هم رسم بود كه در زمان مدارس، از این قبیل خوردنی هامانند نخودچي، كشمش و توت خشك كه مزاج‌هاي رو به گرم دارند) در جيب دانش‌‌آموزان مي‌ريختند تا بچه‌ها انرژي بگيرند و يادگيري آنها افزايش يابد (برعكس تنقلات امروزی مانند پاستيل، چيپس، پفك و... كه يا سرد هستند و يا گرمي زائدي دارند. بنابراين آنچه در مورد افزايش خلط سودا در بدن و احتياط در مورد آن و یا برای افراد با مزاج سرد و خشك و موارد مفيد و مضر برای ایشان در شماره های قبلی گفته شد، براي فصل پاييز قابل اجرا است، چون مزاج فصل پاييز هم سرد و خشك است.
- بايد افراد توجه داشته باشند كه در مكان‌هاي سرد توقف نداشته باشند و زيرانداز و رواندازشان كافي باشد.
- در اين فصل، بروز يبوست (به معني خشكي بدن و كلا خشكي مزاج شامل خشکی پوست و مغز) بيشتر مي‌شود كه از مصادیق شایع آن يبوست گوارشي است و در اين صورت بايد ملين‌ها بيشتر مصرف شوند. ملين‌هاي توصيه شده در اين فصل، ملين‌هاي رو به گرم مي‌باشد كه بهترين آنها انجیر و روغن زيتون است. شخص اگر مبتلا به ديابت نباشد، مي‌تواند انجير را به صورت خشك (روزي 3 تا 5 عدد) استفاده كند. در صورت خشكي بيش از حد مزاج، مي‌توان انجير را شب در گلاب خيس نمود و صبح ناشتا استفاده كرد كه هم غذا و هم ملين است و براي فصل پايز بسيار مناسب مي‌باشد. از روغن زيتون هم مي‌توان به ميزان 1 قاشق غذاخوري يا مرباخوري صبح ناشتا استفاده نمود يا مي‌توان آن را در يك فنجان آب داغ ريخت و همراه با كمي نبات يا عسل شيرين ميل نمود كه اين به ويژه براي كساني كه استعداد يبوست گوارشي را دارند، بسيار مفيد است. مصرف شكر سرخ يا شكر قهوه‌اي نيز كه در عطاري‌ها موجود مي‌باشد هم بسيار مفيد است، زيرا هم ملين است و هم ايجاد حرارت مي‌كند و خاصيت غذايي هم دارد. مي‌توان 1 قاشق غذاخوري يا مرباخوري از شكر قهوه‌اي يا شكر سرخ را در يك ليوان شير گرم جوشيده شده كه از جوشش افتاده ريخت و براي صبحانه ميل نمود. مي‌توان در اين ليوان شير، يك عدد انجير نيز انداخت.
- روغن مالي روي شكم با روغن زيتون يا روغن بادام شيرين در جهت عقربه‌هاي ساعت نيز مي‌تواند به رفع يبوست و خشكي كمك كند. از روغن بادام شيرين خوراكي نيز مي‌توان در روز با فاصله هر 8 ساعت به ميزان 1 قاشق مرباخوري ميل نمود.
- همچنين توصيه مي‌شود افراد از روغن بادام شيرين در بيني خود بچكانند، زيرا در اين فصل رطوبت مغز مقداري كم مي‌شود و چكاندن روغن در بيني و يا ماساژ روغن بر روي صورت و پيشاني، به تعديل مزاج مغز و سر در فصل پاييز و کاهش مشکلات عصبی همچون افسردگی، بی خوابی، عصبی شدن و ...كمك مي‌كند.
- در اين فصل، استحمام با آب گرم همراه با روغن مالي در حمام با روغن‌هايي مانند روغن بادام شيرين یا بابونه یا کنجد هم به پيشگيري از بروز خشكي‌هاي پوست و لطيف و حالت‌پذير ماندن پوست در پاييز كمك مي‌كند، زيرا در اين فصل بسياري از افراد به خشكي پوست، خارش، اگزما، خونريزي و ترك پوست دچار مي‌شوند.
- استفاده از بوهاي خوش مانند بوي عنبر، گلاب و گل‌هايي مانند نرگس و ايجاد حالت فرح و شادي در اين فصل توصيه مي‌شود تا از بروز مشكلات روحي و رواني در اين فصول پيشگيري شود.
دکتر سید مهدی میرغضنفری